35.1 Hanc cunctationem Romani ducis iniquo animo ferens Hannibal, frequenter castra mutare constituit, ut pluribus adeundis locis aliqua uel fallendi hostem uel committendi praelii occasio oriretur. 2 Quapropter superato Apenino ex agro Arpinati in Sannium uenit, pauloque post quibusdam campanis quos ad Transimenum captos liberaliter dimiserat, afferentibus spem Capuae potiundae 15 castra mouit, perito quodam regionis admonito, ut in agrum Cassinatem exercitum duceret. 3 Similitudine nominis Cassilinum dux itineris pro Cassino accipiens, longe diuersa uia per Calentinum et Calenum agrum in campum Stellantem Hannibalem traxitom. F duxit P . Vbi cum septa undique montibus et fluminibus regio teneretur, cognito errore, Poenus hominem crudeliter excruciatum necari iussit. 4 Fabius per id tempus incredibili patientia usus, uagari Poenum permisit, donec occupato Gallicano et Casilino monte opportuna loca praesidiis firmauit. Quo factum est, ut Punicus exercitus prope circumuentus uel opprimi commeatus inopia uel turpi fuga sibi consulere cogeretur; 5 nisi Hannibal arguta fallacia frustrato hoste periculum euitasset. Nam hac re animaduersa, cum sibi opportunum uisum est, imperat militibus suis, ut ex agresti praeda quam abundehabunde F S in castris habebat, ad duo milia boum ad se deducant. Horum cornua facibus uinciri iubet. Deinde quosdam idoneos deligit uiros, qui sub primam uigiliam facibus incensis ad summos montes baeluas concitent. 6 Nihil ex iis quae imperata erant, pretermissum fuit. Agitati boues ardentibus facibus summa montium petunt. Copiae paulatim sequuntur. Romani qui multo ante firmis praesidiis saltus occupauerant, re noua perterriti et insidias esse rati subito ex opportunis locis discessere. 7 Fabius quoque Punicam fraudem suspectam habens, cum non satis constaret quidnam rei esset, suos in castris continuit. 8 Interim Poenus haud procul ab aquis Suessanissinuessanis E F G M N P R S U W r s , quem locum hac tempestate incolae regionis Turrim Balneorum appellant, saltum transgreditur atque in agrum Albanum cum omnibus copiis incolumibus sese recipit, breuique interiecto spatio castra mouet, quasi recta uia Romam petiturus. 9 Sed postea conuerso itinere in Apuliam rediit. Ibi potitus oppido Glereno opulentoopulenti U sane et abundantihabundanti F G M P S W s omni copiacopiarum G r s rerum hyberna in iis locis habere constituit.
35.1
Hanníbal avía pesar d’esta tardança del capitán romano y determinó
mudar espessas vezes su real porque, yendo de unos logares en otros, podiesse nasçer
alguna occasión de engañar al enemigo o de cometer batalla. 2 Por ende,
passado el Appenino desd’el campo Arpinate, vino en Samio, y poco después –por aver
dexado francamente algunos Capuanos que prendiera en Transimeno que le davan esperança
de le dar a Capua–, movió su real; amonestado uno que sabía la tierra que le guiasse
para levar el exérçito en el campo Cassinate. 3 Y el que guiava, engañado de
la semejança del nombre de Cassilino por Cassino, por muy diversa vía levó a
Hanníbal por el campo Calentino y Caleno fasta el campo Stellate.
Y allí, quando vio çercada aquella comarca de todas partes de montes y de ríos,
conosçido el error, mandó Hanníbal atormentar y matar cruelmente al
que guiava. 4 Y, en tanto, usando Fabio de increýble paciencia, dexó al
Carthaginés discurrir fasta que, occupado el monte Galicano y Casilino, pudo poner y
refirmar guarniçiones [171v,a] de gente en
los logares oportunos, de manera qu’el exérçito carthaginés o púnico, quasi atajado,
pareçió ser costriñido a pereçer por mengua de mantenimientos o a fuyr feamente por
escapar la vida; 5 y assí fuera, sino que Hanníbal con
agudo engaño, pensado para lo que le cumplía, mandó a los suyos que, de lo robado por
los campos y tenían abondosamente en el real, le traxessen fasta dos mill bueyes y mandó
que les atassen manojos de leña seca a los cuernos y escogió varones ydóneos que en el
comienço de la noche ençendiessen los hazes menudos que tenían atados los bueyes en los
cuernos y los aguijassen fasta la subida de los montes. 6 Ninguna cosa se
dexó de fazer de lo mandado; agujados los bueyes, començaron sobir los montes con sus
manojos ençendidos, y las compañas poco a poco los seguían. Y los romanos, que mucho
antes tenían occupados los passos en lo alto con guarniçiones de gente, espantados de la
novedad y pensando que fuessen assechanças, súbitamente se partieron de los logares
oportunos. 7 Assí mesmo Fabio, que tenía sospecha de engaño púnico o
carthaginés, no podiendo ser certificado qué cosa fuesse aquello, detovo los suyos en el
real. 8 En tanto, Hanníbal pudo passar de la otra parte
del monte no lexos de las aguas suessanas por el logar que en este tiempo los moradores
de aquella comarca llaman la Torre de los Vaños; y, recogidas todas sus compañas, llegó
en salvo al campo Albano y, passado poco espaçio de tiempo, movió el real faza
Roma quasi por la vía derecha. 9 Mas después, buelto
el camino, tornose en Apulia; ende se apoderó de un grand pueblo llamado Glereno, logar
sin dubda rico y abondoso de todo abasteçimiento de las cosas neçessarias, y quiso allí
tener la ynvernada.