65.1 Quod ubi Campani cognouere desperantes de summa rerum dederunt urbem Romanis. Sic igitur Capua recepta et in Romanorum potestatem redacta, magnum momentum apud omnis Italiae populos magnumque nouarum rerum desiderium fecit. 2 Mouit etiam animos gentium ipse Hannibal hostis, qui multa oppida, quae tueri non poterat, malo consilio diripi uastarique iussit. Nam ut antea saepe uictor plaerisque captiuis sine precio dimissis multorum uoluntates liberali officio deuinxeratofficio sibi deuinxerat F N P S W . 3 Sic etiam per id tempus inhumana quaedam illius crudelitas causa fuit, ut multae urbes Punici imperii pertesae in Romanorum fidem redirent. Quarum in numero Salapiam fuisse tradunt, quae auctore Blacio principe factionis Romanae prodita consuli Marcello est, et lectissimorum equitum ala quae urbi praesidio erat prope ad internicionem deleta. 4 Haec est urbis, in qua scriptores nonnulli Poenum amore cuiusdam puellae captum fuisse tradunt et inmodicam cupiditatem uiri calumniis prosequuntur. Alii sunt qui huius ducis modestiam efferentes nec primum cum bellum in Italia gessit, nec postea cum in Aphricam rediit aut cubantem coenasse aut plusquam sextario uini indulxisseindulsisse s dicunt. 5 Quidam etiam reperiuntur qui Hannibali crudelitatem perfidiam aliaque eiusdem generis uitia tribuentes, nullam de pudicitia aut impudicitia hominis mentionem faciunt. Vxorem tantum ei fuisse scribunt Hispani generis ex Castulone non ignobili oppido, cui ob egregiam eorum hominum fidem Carthaginenses indulgebant praecipue et confidebant maxime34Livio XXIV, 41, 6..
65.1 Aquesto quando lo sopieron los
capuanos, desesperados de bien negociar las cosas de su estado, dieron la çibdad a los
romanos. D’esta manera, avida Capua y reduzida [176v,a] en poder de los romanos, induxo gran momento y gran deseo en todos los
pueblos de Ytalia de innovar las cosas. 2 Otrosí movió los ánimos de las
gentes el mesmo enemigo Hanníbal, que començó mandar que muchos
logares que él no entendía poder sostener y ampararse robassen y derribassen por mal
consejo suyo. Porque antes, aviendo vencido muchas vezes, dexava libres a muchos
captivos sin rescate y con aquella liberalidad atraxera las voluntades de muchos
pueblos. 3 Y assí entonces una su inhumana crueldad fue causa que muchas
çibdades enojadas del señorío púnico bolviessen en la de los romanos. En el número de
las quales escriven que fue Salapia, que por mano de Blaçio, principal del un vando, se
dio al cónsul Marcelo y en ella fue destroýda y quasi rematada con matança una ala de
muy escogidos cavalleros que ende estavan en guarniçión. 4 Aquesta es la
çibdad en que algunos escriptores dizen que Hanníbal tenía una
amiga que mucho le captivava y, por ello, accusan su destemprada cobdiçia. Hay otros que
ensalçando la modestia d’este capitán dizen que nin al comienço mientra fizo guerra en
Ytalia, nin después que bolvió en África, quiso jamás cenar
recostado, nin bevió más de un quartillo de vino. 5 Otros algunos
historiadores se fallan que attribuyen a Hanníbal la crueldad y el
quebrantamiento de la fe y otros vicios de aquella gente, mas ninguna mençión fazen de
castidad o luxuria del tal varón. Solamente dizen que tenía muger legítima natural de
Castulón, que es noble logar en España y, por la singular fe de
los que en aquella çibdad moravan, tenían con ellos los carthagineses principal amor y confianza.